izinsiz gosteri

Sosyal hareketleri tartışırken başlangıç ve bitiş noktalarını kararlaştırmak her zaman için tartışma konusu olmuştur. BAM, oldukça geniş kitlelere hitap ettiği ve birbirinden bağımsız geçmiş aktivitelere dayandığı için başlangıç ve bitiş noktalarını belirlemesi hayli zor olan bir harekettir. Buna rağmen, eğer BAM'ın önemli bir hareket olduğunu iddia ediyorsak, bu hareketin tarihteki yerini kararlaştırmak zorundayız. L/N/L kavramsal modelimizi de zihnimizin bir kenarında tutarak, BAM'ın başlangıcını ulusal evrede, sonunu da 2. Grassroots Hareketi olarak belirlemek istiyorum.

    Bu bakış açısından yola çıkarak BAM 1965 yılının Şubat ayında, birçok etmenin belirli bir şekilde bir araya gelmesi ve Malcolm X'in suikastiyle ivme kazanmıştır. Sırası geldikçe anlatacağım gibi, LeRoi Jones, 1965 yılının Mart ayında, Siyah Sanat Repertuar Tiyatrosu/Okulu'nu (BART/S) kurmak amacıyla diğer siyahi aktivistlerle/sanatçılarla gücünü birleştirmiştir. Aynı zamanda Siyahi Diyalog çalışanları, 1965 çıkış konularını Malcolm'a odaklamak üzere karar vermişlerdir. Bütün bunlara ek olarak, 1965 Oy Hakları Kanunu'nun (1965 Voting Rights Bill) yürürlüğe girmesiyle birlikte, Sosyal Haklar Hareketi (Civil Rights Movement) özellikle sonlandırılmış ve sahne 1966'da ''resmen'' başlayan; fakat BAM gibi ulusal çerçevede tanınır olma seviyesine erişmeden önce halk arasında çoktan yayılmış olan sosyal harekete bırakılmıştır.

    Ben, 1976 yılını özellikle BAM için bir geçiş dönemi olarak görüyorum; çünkü bu dönemle birlikte Broadside Press sekteye uğradı, Journal of Black Poetry'nin baskısı durduruldu, 1976 Nisanı'nda Black World; John Johnson, yayınevi sahibi, tarafından kapatıldı. Daha sonraki dönemlerde BAM aktivitesinin çöküşünde hangi faktörlerin rol oynadığını ve bunun doğurduğu sonuçları tartışacağız. 1976 yılını bu çalışmanın resmi sonu olarak belirlesem de BAM'ın, Siyahi Sanat Akımı'nın Tarihsel Kökeninin, ölümü olarak belirlemiyorum.

    Evet, 1976'dan sonra BAM kurallar tiradı birçok sanatçı ve enstitüye karşı önem taşımaya devam etti. Fakat, her nasıl olduysa, 1976'dan sonra BAM'ın dinamik gücü kırılmış ve artık saldırgan bir tutumdansa daha savunmacı bir hal almıştı. Gerçi ben, her iki durumun da BAM'ın doruk noktası olduğuna inandığım için, 1965'ten (ulusal uyanıştan) 1976'ya (enstitüsel çözünmeye) kadar olan dönemi anlatmayı seçtim.

POLİTİK BAĞLAMDA BAM
Politik bağlamda, hem tabiatında var olan hem dış etkilere açık olarak BAM, misyonunun olmazsa olmazı olan ''sosyal sorumluluk'' a erişen ilk ulusal Amerikan edebiyatı akımıdır. Richard Wright ve o dönemin diğer siyahi yazarlarının yazılarını teşvik eden, komünistler tarafından yönetilen John Reed kulüpleri gibi; 1930lar Sıkıntı Döneminin ''devrimci'' edebiyat akımı; BAM'ın ulaştığı ulusal seviyeye erişemedi. Marksizm-odaklı çoğu eser için en hedef noktalar Chicago ve Kuzeydoğu koridor yoluydu(özellikle New York Bölgesi). BAM, bir diğer yandan, kuzeyin kentleşmiş bölgelerinin yanı sıra batı ve güney eyaletlerinde de oldukça etkiliydi.

(Alma Thomas (American, 1891-1978), Leaves Outside a Window in Rain, 1966,
watercolor on paper.)

BAM'ın eriştiği ulusal seviyeyi tekrar vurgulamamın gereği bile yok. Siyah Sanat Hareketleri herhangi bir şehre veya bölgeye özgü bir olay değildi. Ülkenin her tarafından insanlar ve organizasyonlar aktif olarak bu işin içindeydiler. Hem bu işin canlılığı hem de çeşitliliğinden sorumluydular.

BAM, protesto ve bildiri (vatandaşlık hakları) edebiyatının yakın geçmişinden doğmuş ve önceden hayal bile edilemeyen, elde edilemez olarak görülen yeni bir alternatif olarak ortaya çıktı. Bu noktada ortaya çıkan asıl şey Siyahi Güç'tür. Politik açıdan ''Siyahi Güç'' terimi yeni değildi. Bu slogan daha önce Richard Wright'ın 1954 yılında yazdığı ''Siyah Güç'' (Black Power), 1950lerin ortasında ortaya çıkan bağımsız bir Afrika ulusu olan Ghana'nın verdiği mücadeleyi anlatır, adındaki kitabında da dile getirmiştir.

Bizim kullandığımız, yani 1960larda kullanılan anlamıyla, ''Siyah Güç'' 1966 yılında en önemli Vatandaşlık Hakları organizasyonlarının en militanı olarak bilinen SNCC (Barışçı Öğrenci Koordine Komitesi) ve Yurttaşlık Hakları Hareketi ile bilinegelmiştir.

1966'nın meşhur Meredith Yürüyüşü'nde, SNCC çiftçileri Stokley Carmichael ve Willie Ricks ''Siyah Güç'' sloganını, Martin Luther King ve diğer güneyli Hıristiyan Liderlik Komitesi (SCLC) liderlerinin konuşmasına karşılık olarak kullanmıştır. King, eşit haklar için harekete geçtiğinde Carmichael ve diğer SNCC işçileri (''biz ne istiyoruz'') bir çağrıda bulundu ve kitlelerini onların sorularına yanıt vererek yönetti. O sıralarda siyah güç, (''Siyah Güç'') siyahların yoğun olduğu kasaba, şehirler ve güney eyaletlerindeki kasabaların, özellikle Alabama ve Missisippi, politik ve ekonomik açıdan garantisi olarak anılıyordu. Güvenilir kaynakların öngördüğüne göre; Carmichael'in ''siyah güç'' terimini popülarize etmesiyle ilişkilendirmesine rağmen, aslında SNCC'de bu terimi kullanan ilk kişi Willie Ricks ve gene bu terimi çağa uygun Carmichael literatürüne geçiren kişidir.

Peki o zamanlar Carmichael ne anlama geliyordu? 28 Temmuz 1966'da yapılan bir konuşmada Carmichael şöyle der: ''Bu ülkede süregelen psikolojik bir savaş var ve beyazların lütfu olmadan siyahların kendi hareketlerini istedikleri gibi adlandırıp adlandıramayacakları meçhul. ''Siyah güç'' terimini kullanacağımızı ve bu terimi kullanış sebebimizin terimin bizi anlatması olduğunu onlara anlatmalıyız. Beyaz gücün bize ne yaptığını ve Siyah Güç'ü sadece beyaz güç uğruna reddettiklerini bildiğimiz için onların Siyah Güç'ü reddetmelerine izin veremeyiz. Güçlü bir konumda durmamız ve oradan konuşabilmemiz için insanları organize etmeli ve insanlara, bize kibar davranmaları için insanlara yalvarmayı kesmeliyiz. Biz bu ülkede, derimizin renginden kaynaklanan ve bizi baskılardan kurtaracak olan ve kendimize bunu yapmamızın gerekliliğine inandığımız bir hareket yarattık.''

(Alma Thomas, New Galaxy, 1970, synthetic polymer on canvas, 54 x 54 inches)

''Bu ülkedeki herkes artık 'özgürlük için' savaşıyor; fakat bu ülkedeki herkes Siyah Güç için savaşmıyor. Bu durumda, bize düşen öncelikli görevse, beyaz gücü elinde tutan insanlardan kurtulmaktır. Üzerimizde baskı kuran ve bizi dizlerimizin üzerine çöktürten, bu ülkedeki her bir politik makineyi parçalarına ayırabilmeliyiz. Eğer bu yolda büyümeye ve çoğalmaya devam edersek on yıl içerisinde bütün şehirlerin bizim elimize geçmiş olacağını unutmamalıyız. New Jersey'de nüfusun %60'ını oluşturduğumuz Newark'ta bölünme hikayelerine katlanmak zorunda olduğumuz hatta bu hikayelerle yatıp kalktığımız günleri unutmamalıyız. Göstermemiz gereken tek şey; kendisi için konuşan fakat bizi göz ardı eden üç konsey adamı. Birbirimiz adına konuşabilmemiz için birbirimizi organize edebildiğimiz takdirde Siyah Güç'ün ta kendisini ortaya koymuş oluruz. Kendi ekonomimizi ve kendi halkımızın politikasını kontrol etmek için harekete geçmek zorundayız.''[Carmichael/sayfalar 474-475 ve 476]

BAM, Siyah Güç hareketinin kurucuları olmadan düşünülemez. ''Siyahi Kültürel Devrim'' adlı makalede (Kitabu Cha Jua, önceki adıyla Journal of Black Poetry, 1975 Yazı) A. Muhammed Ahmed (Max Sanford, RAM, Devrimci Hareket Akımı'nın kurucusu ve lideri) siyah gücün kökeni hakkında getirdiği detaylı tarihsel yorumda: ''Mücadelemizin kitle hareket yılı, 1 Şubat 1960'ta, Greensboro N.C'de dört öğrenci bir eylem yaptığı sırada başladı. Birkaç hafta boyunca siyah öğrenciler, güneyde ayrımcılığın halkla ilgili aksaklıklarına karşı gösteri yaptılar.'', diye tekrarlar [Ahmed/sayfa 3]. Gösteri genellikle Vatandaşlık Hakları Hareketi'nin bir parçası, bir kolu olarak görülmüştür; fakat Ahmed makalesinde daha ince ayrıntılara indikçe geniş Vatandaşlık Hakları Hareketi'nde hareketli bir ideolojik mücadelenin süregeldiğini anlıyoruz. O iki kamp, basitçe, Asimilasyoncu Yurttaşlık Hakları ve Ayrımcı Siyah kampları olarak tanımlanabilir. Asimilasyoncu tarafın Martin Luther King/SCLC'in de söylediğine göre en çok bilinen ve en çok itibar gören taraf olmasına rağmen; Yurttaşlık Hakları Hareketi monolitiklikten oldukça uzak.

Ahmed, 1961 Özgürlük Hareketleri'nde CORE'nin işe nasıl karıştığını anlatarak devam eder. Sonra 1962'yi; siyah güç ideolojisinin, BAM'ı yürüten ideoloji, gelişme ve yayılmasındaki ideolojik kuvvet adı altında RAM'ın (Devrimci Hareket Akımı) kuruluşu olarak altını çizer.

''Kuzey ve güneydeki bu kitle aktivizminin sonucu olarak, 1963 Ağustosu'nda ''Black Vanguard'' (Siyahi Öncü Kolu) adı altında bir konferans düzenlendi. Öğrenciler Washington'a yapacakları yürüyüş ve bunu nasıl düzenleyecekleri hakkındaki ve özellikle yürüyüşün ön sırasını oluşturan kardeşlerini de ilgilendiren planlar yapmaya başladılar. Yavaş yavaş ulusal bir duyarlılık oluşturarak kuzeyde ulusal bir aktivizme devam etmeye karar verdiler. 1963 sonbaharında, halkın en alt kademelerinden gelen liderlerini toplayarak Detroit'te daha sonra Yurttaşlık Hakları Hareketi olarak bilinen Grassroots Konferansı düzenlendi. Grassroots Konferansı artık, günümüzde Özgürlük Partisi'ni destekleyen, siyahlar için ulusal bir seviyeye ulaşmıştı.''[sayfa 6,7]

''Washington'a yürüyüş sırasında tamamen siyahlardan oluşan bir grup öğrenci, 1964'te Fisk Üniversitesi'nde ASM adı verilen Milliyetçi Siyah Öğrenci Hareketi'ni oluşturdu. Afro-Amerikan Öğrenci Hareketi olan ASM, 1 Mayıs'tan 3 Mayıs'a kadar süren siyah milliyetçiliği üzerine yapılan ilk ulusal Afro-Amerikan konferansını düzenledi. Süregelen siyah milliyetçiliği üzerine olan 1. Afro-Amerikan Öğrenci Konferansı, Yurttaşlık Hakları Hareketi'ni en sonunda siyah güç akımına dönüştüren ideolojik katalizör oldu. Yaz ayları boyunca, RAM organizatörlerinin, tamamı siyahlardan oluşan kuvvet ve kendini koruma pratiğine karşı gelen beyaz SNCC işçileriyle çeliştiği durumlar patlak verdi; fakat zamanla RAM, beyazları SNCC'den çıkartmak için bir hareket başlattı.''[sayfa 8]

RAM'ın ortaya çıkışındaki anahtar katılımcı aynı zamanda SNCC'nin siyah güç gazetesinin baş yazarlarından biri olan şair, gazeteci ve aktivist Rolland Snellings'ti (Askia Muhammed Toure). Bu tarih oldukça önemli; çünkü eğer Siyah Güç'ün kökenlerini algılayamazsak Siyah Estetik'in (Black Aesthetics) meyvesinin de algılayamayız.

İlk Grassroots Dönemi'nde BAM'ın anahtar ideolojik figürleri Larry Neal (aynı zamanda RAM üyesi de) ve 1960ların başlarında Avukat Donald Warden'ın Afro-Amerikan Birliği'nin Los Angeles sorumlusu olan eylemci/akademisyen Maulara Karenga'ydı. Tabi ki Siyah Güç'ün Neal ve Karenga'ya ilham veren manevi babasını, Malcolm X'i de atlamamak gerek.

Neal önemli bir fikir adamı/yazar oldu. Karenga, Kawaida'nın direkt ve dolaylı formülüyle Siyah Güç'ün belli başlı filozoflarından biri haline geldi. Larry Neal, yayınlarını genellikle New York'tan aktivistleriyle ünlü New York Liberator dergisinden; Chicago kökenli genellikle elit kesim tarafından okunan Ebony dergisine kadar bütün dergilerde bastırdı. Akademik yayınlardan dönemin belli başlı antolojilerine Neal ve LeRoi Jones'un editörlüğünü yaptığı Siyah Ateş'e (Black Fire) kadar Larry Neal'ın etkili yazıları BAM katılımcıları tarafından sık sık kullanıldı.

Karenga'nın direkt etkisi 1968'in tek makalesinde Negro Digest'te yayınlanan,''Sessiz Bırakılmış İşlev ve Etkisiyle Siyahi Sanat ''da hissedilmiştir. Fakat her nasılsa, dolaylı olarak Kawaida'nın yayılmasıyla ve özellikle ''Nguzo Saba'' (7 ilke) ve ''kwanzaa'' tatili formülüyle Karenga büyük bir etki yaratmıştır. Bütün bunlara ek olarak, LeRoi Jones Kawaida'nın destekçisi haline geldiğinde Karenga'nın dolaylı etkisi Jones'un popülerliği, milliyetçi siyah çevrede yaygın olarak dağıtılan ve sık sık dile getirilen ''Siyahların Değer Sistemi'' (A Black Value System) [Siyah Akademisyen (The Black Scholar) adlı derginin 1969 yılı Kasım ayı çıkışı ve Kawaida Çalışmaları:Yeni Milliyetçilik (The New Nationalism) 3rd World Press:1972] gibi makale ve broşürler hazırlayarak propaganda cesareti sayesinde BAM'da egemen hale gelmiştir.
BAM ideolojisini şekillendiren yardımcı etkenler de vardı tabii ki. İçlerinden en önemlileri Ed Spriggs ve Askia Muhammed Toure'du. Black Dialogue'un kurucu editörü olmasının yanı sıra Ed Spriggs aynı zamanda 1965 ilkbaharı ve yazında BART/S'ta printmaking gibi görsel bir sanatı öğretiyordu. Bütün bunların yanı sıra Ed Spriggs bağımsız siyah BAM film yapımcılarının ilk dalgasını oluşturanlar arasındaydı. 1965'te Kaliforniya, Berkeley'de Ephasian Church of God in Christ (İsa'nın içindeki Tanrının Efes'i) adlı yarım saatlik belgeseli üreten küçük bir film kolektifinin bir parçasıydı. Film o zamanlar kilise korosunun şefi olan Edwin Hawkins'in önceki çalışmalarını da kapsıyordu.

(Loïs Mailou Jones, Jennie, 1943, oil on canvas, 41 3/4 x 34 inches)

(Loïs Mailou Jones, The Lovers (Somali Friends), 1950, casein on canvas)

1969'dan yaklaşık olarak 1972'ye kadar; Larry Neal, Jim Hinton, Rufus Hinton (aralarında herhangi bir kan bağı yok) ve Doug Harris'in yanı sıra Ed Spriggs de Washington D.C.'ye kadar uzanan doğu kıyısına ek olarak New York City civarında geçen BAM ve siyah güç kökenli aktivitelerin bir kaydı olan bir film koleksiyonu düzenledi. Çalışmalarının bazı örnekleri arasında Moving Up On da vardır. (A. Philip Randolph Enstitüsü New York Joint Staj Prgramı için hazırlanmış bir belgesel) Newark'ta Baraka'nın seçim politikaları ilk ani saldırıların fragmanları olma niteliğini taşıyan Ken Gibson'ın valilik kampanyası, Maulara Karenga ve Richard Hatcher gibi önemli isimlerin konuşmacı olarak katıldıkları Siyah Güç Konferanslarının da belgesellerini yaptılar. Washington D.C.'de SCLC'nin ''Poor People's Campaign'' i (Fakirlerin Kampanyası) çektiler. Spriggs, 1969'dan 1975'e kadar , ünlü Afrikobra Sergisi (bundan daha sonra detaylı bir şekilde bahsedilecektir.) için özel bir yer olan Harlem Stüdyo Müzesi'nin başkanlığını yaptı. Kaydetmeye değer bir diğer nokta ise; Hayt Fuller'in ailesinin, Ed Spriggs'i 1981'den 1984'e kadar geçen süre boyunca tam anlamıyla vasiyet hükümlerini gerçekleştirme işlerini yapmak üzere seçmiş olmasıdır. Atlanta Üniversitesi'nden Richard Long'un da yaptığı önemli yardımlarla, Spriggs, Atlanta Üniversite merkezindeki W.Woodruff Kütüphanesi'ndeki Fuller Koleksiyonu için kalıcı bir depo ayırmıştır.

Seçkin BAM çevreleri haricinde pek bilinmemesine rağmen; Askia Muhammed Toure da geniş insan kitlelerine ulaşma çabasında ve onları BAM çevresine dahil etme amacında olan önemli bir katalizördü. Toure, Umbra Edebiyat Grubunun New York şubesinin bir üyesi, RAM'ın kilit noktası, Liberator dergisinde yazar, BART/S'ın (Siyah Sanat Repertuar Tiyatrosu/Okulu) kurucu üyesi, SNCC'de organizatör ve Black Dialogue (Siyah Diyalog), Soulbook ve Journal of Black Poetry'nin (Siyahi Şiir Dergisi) yazarıydı.
Amiri Baraka, Askia Toure ve Larry Neal'ın önemini vurgular. BART/S'ın kuruluş sürecini yazarken Baraka şöyle der, ''Larry ve Askia, o ışıl ışıl parlayan ve gittikçe iyiye giden; fakat kısa ömürlü enstitünün baş katalizörleriydiler. Larry Neal ve Askia Toure, 60ların ortalarında Siyah Sanat için benim modellerimdi.'' [Baraka/ ''The Wailer'', sf.:x,xii]

Şüphesiz ki; en önemli amacı güney eyaletlerinde bağımsız bir siyah ulusun kurulması için gereken hazırlıkları güvence altına almak için uğraşan milliyetçi bir oluşum olan Yeni Afrika Cumhuriyeti'nin başkanı Imari Obadele gibi birçok kuramcı ve organizatörü içeriyordu. Uluslararası bağlantıları ve itibarı açısından özellikle önemli olan bir diğer isimse, daha önce Monroe'yken, şimdi, 50lerin sonlarındaki Klen saldırılarını engellemek amacıyla silahlı direniş (kendinin koruma) düzenleyen ve kendisini bu iş için adadıktan sonra ülke dışına sürülen NACCP lideri Robert Williams'tı. Robert Williams, sürgündeyken bile; önce Küba sonra Çin; direnişin ışığı olmaya devam etti. Williams Özgür Diksi Radyosu'nu, Küba'dan Birleşik Devletler'e yayın yapan bir radyo istasyonu, çalıştırdı; daha sonraysa bir gazetenin, The Crusader gazetesinin, basım ve dağıtımını üstlendi.

(Elizabeth Catlett (Mexican, born and active in America, 1919-), Sharecropper, 1968, color linoleum cut on paper)

(Elizabeth Catlett, Ife, 2002, carved mahogany, Chrysler Museum of Art, Norfolk, VA).

Din açısından, Hıristiyanlık üzerinde en çok etkisi olan Siyah Güç lideri ise, Milliyetçi Siyah Hıristiyan'ı kuran ve sadece siyahların gittiği Hıristiyan Kilisesini, Siyah Madonna'nın Tapınağı'nı (The Shrine of them Black Madonna) organize eden kişi Jeramagi Albert Cleage'tı. Bu ve diğer liderlerin üstlendiği görevler Malcolm X tarafından inandırıcı bir şekilde şöyle belirtildi:
''Eğer beyaz boyunduruğundan kurtulmak istiyorsak kültürel mirasımızı ve kimliğimizi tekrar kazanmalıyız. Büyük bir insan kitlesinin beyin yıkamasını durdurmak için kültürel bir devrim yaratmalıyız. Kültürel devrimimiz bizi Afrikalı kız ve erkek kardeşlerimize yaklaştıran bir yol olmalıdır. Bu, öncelikle bizler arasında başlamalıdır ve halkın katılımıyla büyümelidir. Afro-Amerikalılar ancak sırtlarını Afro-Amerikalı halka dayadıklarında yaratmak için kendilerini özgür hissedebilirler ve Afro-Amerikalı sanatçılar da ilham için Afro-Amerikalılara güvendiklerinin farkına varmalıdırlar.'' [Malcolm X/ sf.472]

MALCOLM X'İN ETKİSİ
Eğer ki ortada Siyah Güç'ün ve BAM'ın edebi ürünlerinin üzerinde büyük bir etkiye sahip ruhani bir babası varsa; o insan Malcolm X, yani aka El Hajj Malik Shabazz'dır.
Zaman geçtikçe makaleler, yorumlar, otobiyografik yazılar ve edebi tanıtımlar okudukça; 60ların eylemcileri ve sanatçıları tarafından yazılan binlerce şiirden bahsetmeme bile gerek yok; Malcolm X'in ismi birden okuduğunuz sayfada gözünüze batar. Peki neden? Nasıl politik bir liderin edebi ürünler üzerinde bu kadar etkisi olabilir?

1973'te Dingane Joe Goncalves, The Journal of Black Poetry'nin editörü, bir yazısında şöyle der:
''Malcolm'un öneminin kavramak istiyorsanız Sonia Sanchez ya da Imamu Baraka'nın son yazılarını, Malcolm'un önceki çalışmalarıyla karşılaştırın. Bro. Imamu ve Sis. Sonia, şüphesiz ki Malcolm'un etkisini kabul ederdi. Vurgu değişimini, dili, ironiyi ve gelişen dinamit etkisini kontrol edin. Her şey daha belirgin bir hal alacaktır.''

''Gerçek şu ki; Malcolm X'in, zamanının Garvey'si gibi, bütün siyah sanat akımları üzerinde fantastik bir etkisi vardı. Malcolm'un, tabi ki diğer siyah sanat dalları üzerinde de olduğu gibi, Siyahi Şiir üzerindeki etkisi oldukça belirgin.'' [Dingane/ ''A Review of Dynamite Voices, Don L. Lee,'' sayfa 89 ve 90]
Baraka ve Sanchez üzerindeki Malcolm'un etkisi hakkındaki Dingane'nin yorumunu doğrulamak gerekirse Amiri Baraka'nın Malcolm'un kendi üstünde bıraktığı etkiden bahseden sayısız makale, deneme ve şiiri unutmamak gerek.

Belki de Baraka'nın Malcolm'a sunduğu hürmetlerin en belirgin örneği geniş bir şekilde antoloji haline getirilmiş, Negro Digest'in 1965 Eylül sayısında ilk defa basılmış olan ''A Poem For Black Hearts'' (Siyah Kalpler İçin Bir Şiir), 1965 Nisanı şiiridir.

(John Biggers, Starry Crown, 1987, acrylic on
canvas, 59 1/2 x 47 1/2 inches, Dallas Museum of Art)

(Ed Clark (American, 1926-), Untitled, 1978, etching on paper)

1965 Malcolm X Antolojisi'ne dahil edilmiş ve çokça bilinen şiir ''Malcolm''a ek olarak Sonia Sanchez de The Journal of Black Poetry'de ilk defa yayınlanmış olan ve birçok genç sesin ''Malcolm/ Man Don't Live Here No Mo'' (Malcolm/Artık İnsanlar Burda Yaşamıyor) olarak adlandırdığı epik şiirdir (#15, 1971).

Belki de Malcolm'un etkisi hakkında kurulmuş olan en ikna edici cümleler de Malcolm X İçin'in, Dudley Randall ve Margeret G. Burroughs'un editörlüğünü yaptığı bir saygı antolojisi, önsözünde bulunmaktadır:
''Black Man's Burden'da (Siyah Adamın Angaryası) John Olive Killens der ki; eğer siyah bir adam karısıyla bir güney fuarında yürüyebiliyorsa ve bazı sarhoş beyaz adamlar siyah adamın karısını makatına vura vura dövüyorsa, siyah adamın üç seçeneği vardır: Görmemiş gibi yapabilir, pis pis sırıtabilir ya da ölebilir. Bu gibi durumlarda bazı siyah adamlar ölmeyi tercih ederler; fakat bundan daha fazla sayıdaki adam; ruhunda hayat ve özsaygının kırıntısına bile sahip olmadan yaşıyor. Onların Malcolm'da sevdikleri şey onun düşüncelerini tereddütsüz bir biçimde ifade etmesi; fakat Malcolm beyaz adamların ona yaptığı şeyi bas bas bağırdı ve onlara cehenneme git dedi.

Malcolm'un politikası, amaçları ya da ırkçı teorileriyle aynı fikirde olup olmayabilir, Missisippi'de bir köylü, Chicago sokaklarının bir köşesinde bir kedi ya da Westchester'da bir burjuva olabilir; fakat Malcolm'u bütün köşeleri harekete geçirirken gören, duyan ve onu isyan ederken görüp de siyahlığında cesaret ve gururun zerresini bile hissetmeyen siyah bir adam yoktur.'' [Dudley Randallve Margeret Burroughs, sayfalar xxi-xxii]

Larry Neal, Malcolm'un politik etkisinin yanı sıra estetikliğinden bahsederken oldukça spesifik:
''Malcolm hakkında en sevdiğim şey onun şiire karşı duyduğu ilgiydi: konuşma ritmi ve siyahi müziğin evreninden çıkmış gibi görünen ses tınısı. Siyah kilisesine düzenli olarak gitmediğim için, kuzeyli siyahlar arasında pek de normal karşılanmıyordum. Martin Luther King'in retorik stratejilerine ulaşma imkanım pek yoktu. Kulaklarım kentsel siyah Amerika müziğine, deyimselleşmiş blues a yani caza, daha alışıktı. İşte Malcolm o müzik gibiydi. Birçoğumuza Charlie Parker ve John Coltrane'nin müziğini, artistik siyah bilinçlenmesinde önem verilen özelliklerin merkez kuvveti olan bir müzik, hatırlatırdı. Malcolm, kentli bir sokak konuşmacısının sert geleneğinden geliyordu. Fakat konuşmalarında göze çarpan bir sanat, zorlayıcı ve hiç bitmeyen bir uğultusu olan içsel bir mantık gizliydi.'' [Neal/ ''New Space'' sayfa 125]

(Betye Saar (American, 1926-), Dat Ol' Black Magic, 1981, mixed media)

(David C. Driskell (American, 1931-), Movement, The Mountain, 1980, egg tempera on canvas)

Bazıları King'i bir konuşmacı olarak Malcolm'a eşit görse de yeni bakış açıları yaratan, kitleleri harekete geçiren eleştirici bir ses olarak Malcolm'un King'in çok üstünde olduğu gerçeğini kimse inkâr edemez. King; Vatandaşlık Hakları'ndan bahsederken, Malcolm insan haklarından bahsediyordu. King şiddet karşıtıyken, Malcolm savunma yöntemlerinden yanaydı. King, ''birleşim'' den yanayken, Malcolm X siyah gücün ne olacağını tartışıyordu. Hem anlatmak istediği şey olarak hem de doğru zamanda doğru yerde kullanılmış terimlerin stilli gelişimleriyle batı hedef alınmadan yapılan göndermelerle (özellikle; İslam ve Pan-Afrikanizm) ve emekçi duyarlılığına hitap eden cüretkâr metaforlarıyla (örneğin; ''ev zencisi''/ ''tarla zencisi'') Malcolm'un sesi siyah gücün ifadesiydi. Daha da ötesi Malcolm'un konuşmalarının çoğu siyahlar adına ve direkt olarak onlara karşı yapılıyordu. Beyazları etkilemek için pek fazla zaman harcamazdı. Bütün bunların hepsi, BAM şairlerinin çoğunun kendilerini siyah savunucusu olarak göstermek için çabaladıkları şeydi.

Daha sonra Larry Neal Malcolm'un etki ve ilhamını şöyle açıkladı: ''Sonra Malcolm'u; hakkını arayan bir saksafon solosu gibi inip çıkan Siyahi sesi, Saygıdeğer Elijah Muhammed tarafından ilham verilen gerçekleri; fakat Malcolm'un kendi tarzıyla, köklerini Siyah folk ve babası Garveyite'nin tarihinden alarak şekillenmiş olan gerçekleri, duyduk. Malcolm'u, stilinin bazı yönlerinin bizim kentsel tecrübelerimize yakın olmasından dolayı eleştirebiliriz. O, içimizdeki Siyah milliyetçiliğini bütün sıkıntılarından kurtarmaya çalışan, neslimizin ilk Siyahi lideriydi.

''Kelimenin tam anlamıyla işkencelerle geçmek bilmeyen gecelerden gelen bir radikaldi ve deniz ölümleri, ve pamuk ölümleri, ve devrim ölümleri; Malcolm Öncüydü, Et Sözcüğünü Ortaya Koyanın Oğlu; artık çevremizde gördüğümüz zayıflık ve bizim irademize yenik düşmemize neden olacak şeylerden bizi kurtaracak olan biri vardı.'' [Neal/ ''New Space/ The Growth of Black Consciousness in the Sixties,'' sayfa 29]

Larry Neal, BAM'ı Siyahi Güç'e Siyahi Güç'ü Siyahi tarihe bağlayan büyük tabloyu algılayabilen zamanının diğer yazarlarından daha ileri görüşlü olanıydı.

Açık olan bir şey var ki; 70lere doğru gittikçe 60ların başlarında bizi ilgilendiren birçok şeyin, bir zamanlar olduklarını düşündüğümüz kadar da önemli olmadıklarını görüyoruz. Güney eyaletlerinde herhangi bir kafede atıştırmak için kavga ettiğimizi bilirim; şimdilerdeyse bu hak Federal Hükümet tarafından garanti altında, Siyahlar artık bu gibi şeylerle uğraşmak zorunda değil. Belki de bizi caydıran şey zaferin ta kendisiydi. Belki de istediğimiz şey o kafede içeceğimiz bir fincan kahve değil şiddetli uyanış ya da ondan daha uzun ömürlü olacak bir şeydi. Eğer onu elde edebilseydik, restoranın üzerinde bulunduğu toprak parçasını da isterdik. Biz onarım istedik...Güç istedik...Birlik istedik.

(Sam Gilliam (American, 1933-), Abstraction, 1969, acrylic on aluminum-treated paper)

(Sam Gilliam (American, 1933-), Abstraction, 1969, acrylic on aluminum-treated paper)

(Richard Hunt (American, 1935-), Hero Construction, 1958, found steel, welded and chromed, height 175.3 cm, Art Institute of Chicago)

''Örneğin; ''Siyahi Bilinçlenme'' yi ele alalım. Bu işe başladığımızda farklı yerlerdeki Siyahlar bu terime karşı birbirinden oldukça farklı ve çelişkili tutumlar takındı, bu prensipten birçok çeşitli stil yarattı. Bazıları, bunu Müslümanların birleşimi olarak algılarken bazıları bazı yiyeceklerden uzak durmaya başladı. Diğerleri, ilk grup kadar bu işi ciddiye alanlar, tabulaşmış bazı yiyecekleri yeni yeni tatmaya başladı. Bazıları Afrikalılar gibi giyinmeye başladı. Bu tepkilerin çoğu doğaldı. Bazılarıysa daha parlak renkli kıyafetler giymeye başladı. Bazıları okullarda cehennemi yaşattı. Bazıları beyaz karı ve kocalarını terk etti. Bazıları RAM'a ve ya Kara Panter Partisi'ne katıldı. Bazıları B.B. King'i bazıları Coltrane'i eleştirdi.------Bunların hepsi zamanlı, iyi şeylerdi. İşte bu; işe koyulup organize edilebilecek kolektif hareketi/enerjiyi oluşturan şeyin ta kendisiydi.''

''Bazen yolda yürürken onu havada hissederiz... Beyazların yaptığı bu zulmün katlanıcıları olduklarını birbirlerine doğrulayan Siyahları...Bunun farkına vardığınızda güzel daha güzel görünür; Siyahi kadın Siyahi sanatçıların arasında hak ettiği yerini kendine daha güvenli bir şekilde arar, kardeşler birbirlerine daha sıcak bir şekilde sarılır.

Bu gibi şeyler Newark ya da Watts'ta meydana gelen katastrofik eylemlerden sonra alışkın olduğumuz bir manzaradır. Siyahlar birbirlerinin anlamadıkları bir dilde konuştular; fakat anlaşabildiler. Harlem'in yıldızı parladı, dinamit patladı, bir sevgi ve tamamen bir ruhaniyet atmosferi doğurdu. Siyahi uyanış, Siyahi halkın her bir büyük kademesinde kendisini kolektif ve kararlı olarak gösterdi.'' [Neal / "New Space / The Growth of Black Consciousness in the Sixties," sayfa 9 ve 11-12]

Birçok BAM katılımcısının yanı sıra BAM'ı zedelemeye çalışanların onun tarihsel Siyah Güç geçmişinden haberdar olmamasına rağmen; Siyah Güç gene de Malcolm X, RAM organizatörleri ve Karenga'nın sayesinde BAM'ın temeli olmaya devam etti. Siyah Güç, silahlı koruma yöntemleri ''ırkçı Amerikan egemenliği''nden kurtulma ve siyahlığın iyiliği ve güzelliğinin gurur ve doğrulamasıyla bir militan destekçisi olmayla ilişkilendirildi. İşte bu açıdan, Siyah Güç BAM ifadelerinin hem içeriğini hem de stilini oluşturdu.

Belki de Siyahi Estetik'in en iyi kuramcısı/eleştirmeni olan Larry Neal'ın ''Siyahi Sanat Akımı''nın da en baş makalesinde de söylediği gibi: ''Siyahi Sanat, Siyah Güç konseptinin estetik açıdan manevi kız kardeşidir.'' Sanat ve fikirlerimizde kültürel bir devrimi destekliyoruz. Batı tarihinde var olan kültürel değerler ya radikalleştirilmeli ya da yok edilmeli; aksi takdirde radikalleşmenin bile hiçbir zaman mümkün olmayacağına kendimiz bile inanacağız.'' [Neal / "The Black Arts Movement," sayfa 29]

Post-modern edebiyat kültürünün reklâma dökülmesi ve onun metalaştırılması Neal'ın Amerikan kültürünün radikalleşmesinin imkânsızlığı hakkındaki açıklama yapmamasının doğruluğuna dayanır.

(Alvin D. Loving, Jr. (American, 1935-2005), WYN...Time Trip I , 1971, synthetic
polymer on canvas , 147 x 324 cm. )

(Frank E. Smith (American, 1935-), River of Darkness, 1986, acrylic and ink on paper. )

Ahmed, A. Muhammad. "Black Cultural Revolution" in Kitabu Cha Jua (Formerly The Journal Of Black Poetry) (Volume 1, Number 19, Summer 1975). Dingane (Joe Goncalves), editor. San Francisco: Kitabu Cha Jua, 1975

Baker, Houston A., Jr. Afro-American Poetics, Revisions of Harlem and the Black Aesthetic. Madison: University of Wisconsin, 1988

Baraka, Amiri. (see also LeRoi Jones) The Autobiography. New York: Freundlich Books, 1984 "The Black Arts Movement" speech presented at National Black Arts Festival, Atlanta August 1994

"How Black Is Black World?" in Yardbird Reader (Volume 5) Ishmael Reed, editor. Berkeley: Yardbird Publishing Incorporated, 1976

"Interview with Author" November 1995

"Negro Theater Pimps Get Big Off Nationalism" in Raise Race Rays Raze. New York: Random House, 1971

"Statement" in The Journal of Black Poetry (Volume 1, Number 4, Spring 1967). Dingane (Joe Goncalves), editor. San Francisco: The Journal of Black Poetry, 1967

"The Wailer" in Vision Of A Liberated Future. Larry Neal. New York: Thunder's Mouth Press, 1989

Bell, Bernard W. "Contemporary Afro-American Poetry As Folk Art" in Black World (March 1973). Hoyt Fuller, editor. Chicago: Johnson Publications, 1973

Black Dialogue (Volume 1, Number 1) San Francisco:
Black Dialogue 1965 Volume 1, Number 3) San Francisco:
Black Dialogue 1965 (Volume IV, Number 1) New York:
Black Dialogue1969

Black Scholar (Volume 1, Numer 1, November 1969) San Francisco:
The Black World Foundation, 1969
Black Theatre/The Drama Review (Volume 12, Number 4 [T40]
Summer 1968) Ed Bullins, guest editor. New York: School of the Arts, New York University, 1968

Blumenthal, Bob. liner notes for Mwandishi Herbie Hancock, The Complete Warner Bros. Recordings. Warner Bros. Records, 1994 Bourne, St. Clair. Interview by Clyde Taylor in Artist and Influence, 1996 Volume XV. James V. Hatch, Leo Hamalian, and Judy Blum, editors. New York: Hatch-Billops Collection, Inc., 1996

Brown, James. James Brown, The Godfather of Soul, an autobiography by James Brown with Bruce Tucker. New York: Thunder's Mouth Press, 1986 (revised 1990)

Byrd, Donald. Black Choreographers MOVING. Compiled by Halifu Osumare and edited by Julinda Lewis-Ferguson. Berkeley: Expansion Arts Services, 1991

Carmichael, Stokley. "We Are Going To Use The Term Black Power and We Are Going To Define It Because Black Power Speaks To Us" in Black Nationalism in America. John H. Bracey, Jr., August Meier, and Elliott Rudwick, editors. Indianapolis: The Bobbs-Merrill Company, Inc., 1970

Chrisman, Robert. Interview with author. November 1995.

Combahee River Collective. "The Combahee River Collective Statement" in Home Girls, A Black Feminist Anthology edited by Barbara Smith. New York: Kitchen Table Women of Color Press, 1983

Coleman, Wanda. "The Cruel Papa Really Put Me Down-Blues" in Black Theater (Issue #6) Ed Bullins, editor. New York: The New Lafayette Theatre Publications 1972.

Dent, Tom. "Free Southern Theater: An Evaluation" in Freedomways (Volume 6, Number 1) John Henrik Clarke, associate editor. New York: Freedomways Associates, Inc., 1966

"Preface" in Callaloo #1 (Volume 1, Number 1) Charles Rowell, acting editor. Baton Rouge, Louisiana: Charles H. Rowell 1976

Southern Journey. New York: William Morrow and Company 1996

Dingane (Joe Goncalves). "A Review of Dynamite Voices" in The Journal Of Black Poetry (Volume 1, Number 17, Summer 1973). Dingane (Joe Goncalves), editor. San Francisco: Journal Of Black Poetry, 1973 Interview with author. November 1995.

"Letters." (Copies of correspondence.) Various dates.

Dixon, Brenda. Black Choreographers MOVING. Compiled by Halifu Osumare and edited by Julinda Lewis-Ferguson. Berkeley: Expansion Arts Services, 1991

Fowler, Carolyn. Black Arts and Black Aesthetics, A Bibliography. Privately printed, 1976 (Available from Carolyn Fowler, 513 Spinnaker Lane, Fort Collins, CO 80525)

"untitled" in Negro Digest (November 1969). Hoyt Fuller, editor. Chicago: Johnson Publications, 1969

Fuller, Hoyt. "BBB Interviews" in Black BOOKS BULLETIN (Vol. 1/No. 1, Fall 1971). Haki Madhubuti, editor. Chicago: The Institute of Positive Education, 1971

"Foreword to NOMMO" in NOMMO A Literary Legacy of Black Chicago. Carole A. Parks, editor. Chicago: OBAhouse, 1987

"The New Black Literature: Protest Or Affirmation" in The Black Aesthetic. Addison Gayle, Jr., editor. Garden City, New York: Anchor Books, 1971

"Towards a Black Aesthetic" in Within The Circle, An Anthology of African American Literary Criticism from the Harlem Renaissance to the Present. Angelyn Mitchell, editor. Durham: Duke University Press, 1994

Gaither, Edmund Barry. "Heritage Reclaimed: An Historical Perspective And Chronology" in Black Art: Ancestral Legacy, The African Impulse In African-American Art. Alvia J. Wardlaw, Chief Curator. Dallas: Dallas Museum of Art, 1989

Gayle, Jr., Addison. The Black Aesthetic. Addison Gayle, Jr., editor. Garden City, New York: Anchor Books, 1971

"Blueprint For Black Criticism" in First World (Volume 1, Number 1, January/February 1977). Hoyt Fuller, executive editor. Atlanta: First World Foundation, 1977

"Cultural Nationalism The Black Novelist In America" in Black BOOKS BULLETIN (Vol. 1/No. 1, Fall 1971). Haki Madhubuti, editor. Chicago: The Institute of Positive Education, 1971

"Reclaiming the Southern Experience: The Black Aesthetic 10 Years Later" in Black World (September1974). Hoyt Fuller, editor. Chicago: Johnson Publications, 1974

Henderson, Stephen E. and Cook, Mercer. The Militant Black Writer in Africa and the United States. Madison: University of Wisconsin Press, 1969

Henderson, Stephen E. "Saturation: Progress Report On A Theory Of Black Poetry" in Black World (June 1975). Hoyt Fuller, editor. Chicago: Johnson Publications, 1975

Understanding The New Black Poetry, Black Speech and Black Music as Poetic References. New York: Williams Morrow, 1973

Himes, Chester. "Preface" in Yardbird Reader (Volume 1, Number 1) Berkeley: Yardbird Publishing Cooperative, 1972

Jackmon, Marvin. "The Black revolutionary poet" in The Journal of Black Poetry (Volume 1, Number 4, Spring 1967). Dingane (Joe Goncalves), editor. San Francisco: The Journal of Black Poetry, 1967

Jarrell, Wadsworth A. "Heading For A Black Aesthetic" in Art Papers (November/December 1985). Xenia Z. Zed, editor. Atlanta: Arts Papers 1985

Johnson, Abby Arthur and Johnson, Ronald Maberry. Propaganda & Aesthetics, The Literary Politics of African-American Magazines in the Twentieth Century. Amherst: University of Massachusetts Press, 1979

Jones, LeRoi. (see also Amiri Baraka) "Statement" in The Journal of Black Poetry (Volume 1, Number 4, Spring 1967). Dingane (Joe Goncalves), editor. San Francisco: The Journal of Black Poetry, 1967

Jordan, Norman. "News From Cleveland" in Black Art Black Culture. Dingane (Joe Goncalves), editor. San Francisco: The Journal Of Black Poetry Press, 1972

Karenga, Maulana. "Black Art: Mute Matter Given Force and Function" in New Black Voices. Abraham Chapman, editor. New York: New American Library, 1972

"Beyond Connections: Liberation In Love And Struggle" in NKOMBO, Kuumba na Kazi and Kalamu ya Salaam, co-editors. New Orleans: Ahidiana, 1977

"Reaffirmation And Change" in NKOMBO, Kalamu ya Salaam, editor. New Orleans: Ahidiana, 1975

King, Woodie, Jr. Black Theatre Present Condition. New York: Woodie King, Jr. and National Black Theatre Touring Circuit, 1981

Kofsky, Frank. Black Nationalism and the Revolution in Music. New York: Pathfinder Press, 1970 "Lafayette Theatre Reaction To Bombers" in Black Theater (Issue #4) Ed Bullins, editor. New York: The New Lafayette Theatre Publications 1969.

Lee, Don L. (see also Haki Madhututi) "Black Writing: A Subjective View" in Black BOOKS BULLETIN (Vol. 3/No. 2, Fall 1975). Haki Madhubuti, editor. Chicago: The Institute of Positive Education, 1975

"Don L. Lee Interviews Stokely Carmichael" in The Journal of Black Poetry (Volume 1, Number 14) Don L. Lee, guest editor. San Francisco: The Journal of Black Poetry, 1971

Don't Cry, Scream. Chicago: Third World Press, 1969

"Why This Issue" in The Journal of Black Poetry (Volume 1, Number 14) Don L. Lee, guest editor. San Francisco: The Journal of Black Poetry, 1971

Lincoln, Abbey. "The Negro Woman in American Literature" in Freedomways (Volume 6, Number 1) John Henrik Clarke, associate editor. New York: Freedomways Associates, Inc., 1966

Long, Richard A. "A Note on the Black Aesthetic" in Art Papers (November/December 1985). Xenia Z. Zed, editor. Atlanta: Arts Papers, 1985

The Black Tradition In American Dance. New York: Rizzoli, 1989

Madhubuti, Haki R. (see also Don L. Lee) From Plan To Planet. Chicago: Third World Press, 1973

Major, Clarence. "a Black criteria" in The Journal of Black Poetry (Volume 1, Number 4, Spring 1967). Dingane (Joe Goncalves), editor. San Francisco: The Journal of Black Poetry, 1967

Marsh, Dave. "Epilogue: Prisoner of Race" in James Brown, The Godfather of Soul, an autobiography by James Brown with Bruce Tucker. New York: Thunder's Mouth Press, 1986 (revised 1990)

Masilela, Ntongela. "The Los Angeles School of Black Filmmakers" in Black American Cinema. Manthia Diawara, editor. New York: Routledge, 1993

Moore, William. Black Choreographers MOVING. Compiled by Halifu Osumare and edited by Julinda Lewis-Ferguson. Berkeley: Expansion Arts Services, 1991

Neal, Larry. "The Black Arts Movement" in Black Theatre/The Drama Review (Volume 12, Number 4 [T40] Summer 1968) Ed Bullins, guest editor. New York: School of the Arts, New York University, 1968

"New Space / The Growth of Black Consciousness in the Sixties" in The Black 70's. Floyd B. Barbour, editor. Boston: Porter Sargent Publisher, 1970

"Towards A Relevant Black Theatre" in Black Theater (Issue #4) New York: The New Lafayette Theatre Publications 1969

Visions of a Liberated Future, Black Arts Movement Writings. New York: Thunder's Mouth Press, 1989

Newton, Michael. Bitter Grain: Huey Newton and the Black Panter Panther Party. Los Angeles: Holloway House Publishing, 1980 October Revolution. "Press Release, Evidence 22166" Conshohocken, PA: Evidence Records, 1996

O'Neal, John. "The Motion In The Ocean: Some Political Dimensions of the Free Southern Theatre" in Black Theatre/The Drama Review (Volume 12, Number 4 [T40] Summer 1968) Ed Bullins, guest editor. New York: School of the Arts, New York University, 1968

Panel (Baraka, MacBeth, Mkalimoto, Neal, Toure, Marvin X). "Lafayette Theatre Reaction To Bombers" in Black Theater (Issue #4) New York: The New Lafayette Theatre Publications 1969

Porter, Tom. "The Mohawk Nation" in Lapis (Summer 1995) Ralph White, editor. New York: New York Open Center, 1995

Primus, Marc. "The Afro-American Folkloric Troupe" in Freedomways (Vol. 6, No. 1, Winter, 1966) New York: Freedomways Associates, Inc 1966

Interview with author. January 1997.

Randall, Dudley. "Broadside Press: A Personal Chronicle" in The Black 70's. Floyd B. Barbour, editor. Boston: Porter Sargent Publisher, 1970

and Burroughs, Magaret, editors. For Malcolm X. Detroit: Broadside Press, 1969 Redmond, Eugene B. Drumvoices. Garden City: Anchor Press/Doubleday, 1976

Reed, Ishmael. "Integration Or Cultural Exchange?" in Yardbird Reader (Volume 5) Ishmael Reed, editor. Berkeley: Yardbird Publishing Incorporated, 1976

Interview with author. November 1995.

"Introduction-I" in Yardbird Reader (Volume 1, Number 1) Berkeley: Yardbird Publishing Cooperative, 1972

Rhines, Jesse Algeron. Black Film/White Money. New Brunswick: Rutgers University Press, 1996

Richards, Sandra L. Black Choreographers MOVING. Compiled by Halifu Osumare and edited by Julinda Lewis-Ferguson. Berkeley: Expansion Arts Services, 1991

Rowell, Charles H. "Diamonds In a Sawdust Pile" in Callaloo #1 (Volume 1, Number 1) Charles Rowell, acting editor. Baton Rouge, Louisiana: Charles H. Rowell 1976

Sanders, Lelie Catherine. The Development of Black Theater in America -- From Shadows To Selves. Baton Rouge: Louisiana State University Press, 1988

Scott-Heron, Gil. The Mind of Gil Scott-Heron. (Recording with 24 page booklet of poetry.) New York: Arista Records, 1978

Shange, Ntozake. "Artists' dialogue" in The Fact of Blackness, Frantz Fanon and Visual Representation edited by Alan Read. Seattle: Bay Press, 1996

See No Evil. San Francisco: Momo's Press, 1984

Smith, David L. "The Black Arts Movement and Its Critics" in American Literary History (Volume 3, Number 1, Spring 1991) ????????? editor. ??????: ?????????? 1991

Soulbook (Vol. 1, Num. 1) Berkeley: Afroamerican Research Institution, 1964

Spriggs, Ed. "On The 'Boycott' " in Black Art Black Culture. San Francisco: Journal of Black Poetry Press, 1972

Taylor, Clyde. "The L.A. Rebellion: A Turning Point in Black Cinema" a program narrative, #26 in The New American Filmmakers Series, Exhibitions of Independent Film and Video. New York: Whitney Museum of American Art, 1986

Toure, Askia M. "Juju" in The Journal of Black Poetry (Volume 1, Number 7) Joe Goncalves, editor. San Francisco: The Journal of Black Poetry, 1968

Interview with author. November 1995.

Turner, Darwin. "Frank Yerby: Golden Debunker" in Black BOOKS BULLETIN (Vol. 1/No. 3, Fall 1972). Haki Madhubuti, editor. Chicago: The Institute of Positive Education, 1972

Weinstein, Norman C. A Night In Tunisia, Imaginings of Africa in Jazz. New York: Limelight Editions, Books of the Performing Arts, 1993

X, Malcolm. "The Organization of Afro-American Unity: For Human Rights and Dignity" in Black Nationalism in America. John H. Bracey, Jr., August Meier, and Elliott Rudwick, editors. Indianapolis: The Bobbs-Merrill Company, Inc., 1970

Zollar, Jawole Willa Jo. Black Choreographers MOVING. Compiled by Halifu Osumare and edited by Julinda Lewis-Ferguson. Berkeley: Expansion Arts Services, 1991

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
İzinsiz Gösteri'de yayımlanan yazılar ve görselller izin alınmadan ya da kaynak gösterilmeden kullanılamaz